نگاهی به فشن دهه 90 میلادی (بخش دوم _ هنر و فشن)

 

جریانات مد و فشن دهه 90 با تغییرات سریع و غیرقابل کنترل مدیوم های مختلف هنری، همزمان شد. چند هنرمند جوان انگلیسی مانند تریسی اِمین و برادران چاپمان و همچنین دیمین هرست، آثاری را ارائه دادند که به مانند شوک در آن دوره تلقی می شد. در آن سال ها،  هنر اجرا (Performance Art) با بدن های دستکاری شده (Orlan) به حد افراط رسید  و تیراوانیا ریرکریت نمایشگاه های هنری را به نوعی پارتی شبانه تبدیل کرد و حرکت آن ها در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفت. 

همچنین این نمایشگاه های هنری با صنعت مد شروع به همکاری کردند. در سال 1996 دو سالانه فلورانس میزبان آثار هنرمندانی از سراسر دنیا بود که در بین آن ها کارهای طراحان بزرگ فشن به چشم می خورد. بعضی از این همکاری ها مرز بین هنر و فشن را از میان برداشتند مانند عکس هایی که یورگن تلر برای کمپین تبلیغاتی مارک جیکوبز و همچنین از طرح های پرادا گرفته و بی شباهت به عکس های سیندی شرمن (Cindy Sherman) نیست.

تغییر شکل پاپ آرت در دهه 90 میلادی

پاپ آرت (PopArt) که از زمان فشن دهه 60 میلادی مطرح شده بود، در کارهای دیمین هرست (Damien Hirst) شکلش را تغییر داد و از مرحله سطحی  وارد مرحله عمیق تری شد. این آثار، تنها تکرار محض خطوط و نقوش نبودند، بلکه در دل اغلب کارها، نقد به مفاهیم سطحی وجود داشت. هرست نگاه محیط زیستی اش را از همان اوایل کار با خود داشت؛ برای مثال در اثر "چون که تو را ندارم، تو را میخواهم" با تکرار پیکرهای بی‌ جان ماهی‌ هایی از نژاد های مختلف، پاپ‌آرت را وارد مرحله جدیدی کرد. هرست گویی نقد شدیدی به فجایع محیط‌‌‌ زیستی داشت که بعدها در قرن 21 بیشتر مطرح شد. 

پاپ آرت نه تنها در فرم-مانند طراحی کُمیک ها- بلکه در لایه های عمیق تری با فشن ترکیب شد. طراحی ها هرچه به اواخر این دهه نزدیک می شدیم، سطحی تر می شدند و دیگر نشانی از ظرافت در طراحی ها نبود.

در دهه 90 میلادی، فیلمسازانی مانند پدرو آلمادووار، ژانگ ییمو و ...هم توجه بیشتری به فشن داشتند. به عنوان مثال در ویدیو آرت های متیو بارنی (Matthew Barney) که از نابغه های هنر ویدیو در این دهه به شمار میآید ، در فیلم پنج گانه Cremaster به شکلی آوانگارد فشن را وارد کرده است و باعث شد بعد از سال ها بار دیگر این نگاه آوانگارد را در طراحی لباس ها ببینیم. لباس هایی باشکوه، گویی که از دل قرن 18 بیرون آمده اند اما در فضایی نامتعارف، که این طرح ها را هرچه عجیب تر جلوه می دهد.

واقع گرایی، سایه ای بر عکاسی فشن دهه 90

 

در دهه 90 میلادی، مفهومی که در کانون توجه هنرمندان قرار گرفت، مفهوم "واقعیت (واقع گرایی)" (Real-ism) بود. واقعیت مفهومی است که بین هنر و فشن مدام رد و بدل می شد. عکس های فشن باید واقعی می بود و مدل ها باید شبیه به مردم واقعی می بودند، نه افرادی خارج از زمان و مکان! عکس های هلموت نیوتون و گای بوردین در دهه 70 میلادی، نشانی از واقع گرایی بدبینانه داشت، اما در دهه 90 ، واقع گرایی سعی داشت تا  شکوه عکاسی فشن در سال های گذشته را از بین ببرد تا به چیزی قابل لمس تر تبدیل شود. شاید برای همه این سوال مطرح شود که عکس های ژان باپتیست موندینو (Jean Baptiste Mondino) با آن افراط، چگونه واقع گرانه است. 

اما نکته در همین جاست که خشونت در دهه 90 میلادی، بخصوص در فیلم ها، وارد فرهنگ عام شد. "داستان عامه پسند" (Pulp Fiction) از تارانتینو یکی از نمونه های مطرح است که به عنوان شمایلی از دهه 90 به شمار می آید. در آثار هنری دهه 90، اغلب مسئله خشونت، مواد مخدر و مرگ مطرح بود. در کارهای موندینو هم، مدل ها را در حالی که خون از لب هایشان جاری است میبینیم که اسلحه ای بر پیشانی شان گرفته اند و آماده شلیک هستند.

قرن 20 قرن تغییر و تحولات عظیم در عرصه هنر محسوب می شود که دهه آخر این قرن، اوج خشونت را در خود دارد. این بار نه در عرصه سیاست، بلکه در اجتماع. در بین جوانان عاصی و همین طور در دل هنر که با وجود رسانه این پدیده بیشتر به چشم آمد و در دنیا همه گیر شد.

 

استایل گرانج، استایل محبوب جوانان دهه 90 

یکی از تاثیرگذارترین جریان های دهه 90 میلادی جریان Grunge است که مستقیما از دل موسیقی بیرون آمده است. گروه آمریکایی Nirvana از جمله گروه های موسیقی بودند که استایل گرانج را همراه با موسیقی خیابانی و معترضشان وارد جامعه کردند. اغلب جوانان به این نوع استایل گرایش پیدا کردند. خشونت، خیانت، نقدِ تند و تیز شرایط اجتماعی از حرف های این خرده فرهنگ بود که آرام آرام وسعت پیدا کرد. لباس هایی گشاد و راحت و حتی برخی اوقات کثیف و چرک. جوانانی بیکار و خشمگین که فقط می خواهند فریاد بزنند و صدایشان شنیده شود.

نگاهی به فشن دهه 90 میلادی (بخش اول)

 

 

 در یک نگاه اجمالی، شاید بتوان دهه 90 میلادی را نه تنها در صنعت مد و فشن، بلکه در تمامی رویدادها و جریانات سیاسی و اجتماعی، دهه "شدت" ها نامگذاری کرد. دهه ای با عنوان سوپر مدل ها و جنبش ها و خرده فرهنگ هایی که در واکنش به اتفاقات سیاسی آن دوران شکل گرفتند. در این بخش از مجله مد برندکده قصد داریم به سراغ فشن دهه 90 میلادی و اتفاقات آن دوران برویم و ببینیم که اتفاقات سیاسی و اجتماعی آن زمان چه تاثیری بر شکل گیری فشن در دهه 90 داشته است، بنابراین با ما همراه باشید. 

تاثیر خرده فرهنگ ها بر فشن دهه 90 میلادی

خرده فرهنگ ها در آغاز، سروصدای زیادی نداشتند و آن چنانا که باید، تاثیر گذار نبودند، اما به تدریج، تاثیر آن ها در رفتارهای اجتماعی و فرهنگ رایج و اصلی جامعه دیده شد و این خود باعث شد تا دهه 90، تحت تاثیر کامل این اتفاق ها قرار بگیرد و شاید دلیل این که در آن زمان، فشن خیابانی بر لباس های اوت کوتور، برتری یافت و کار طراحان دچار زوال گشت، همین مسئله بود.

 اما نکته جالب تر این جاست که دهه 90، دهه فشن نامیده شده است چرا که دردهه 90 نسبت به دیگر دهه های قرن بیستم، نگاه عمیق تری به فشن در سال های قبل داشت. در آن دهه، طراحان با ترکیب استایل های دهه های گذشته، یک نوستالژی را به وجود آورده بودند که البته این رنگ و بوی نوستالژیک، تنها در ابتدای امر قابل مشاهد بود و در ادامه با نزدیک شدن به اواخر دهه 90 میلادی، این ترکیب ناهمگون، تبدیل به چیزی نامتعارف و غریب شد که دیگر رنگ و بویی از نوستالژی را با خود به همراه نداشت.

تاثیر سیاست بر فشن دهه 90 و شکل گیری فست فشن

در اواخر قرن 20، نه تنها صنعت فشن بلکه کل دنیا تغییرات زیادی را تجربه کرد. در این سال ها اتحادیه جماهیر شوروی از هم فرو پاشید و رکود اقتصادی شدیدی در اغلب کشورها بخصوص در آسیا دیده شد، طراحان هم به همین دلیل، به طراحی های اقتصادی و کم هزینه تر روی آوردند و این ماجرا، باعث شد 40 درصد کوتور اروپا تحت تاثیر قرار بگیرد و در نهایت موجب رکود کوتور شد.

از سوی دیگر، سرعت زندگی شتاب گرفت و تکنولوژی پیشرفت چشم گیری داشت. موبایل و اینترنت و گجت های مختلفی وارد بازار شدند. همچنین با فروپاشی کمونیسم، دنیا وارد عصر جدیدی شد. سرمایه داری عرصه را به دست گرفت و  نگاه ها را به سمت کالاهای لوکس برد. فروشگاه های اینترنتی مانند آمازون(Amazon) شروع به فعالیت کردند و سیستم سرمایه داری در شرایط رو به رشد قرار گرفت، همین موضوع سبب شد که صنعت فشن تحت تاثیر بازار فروش قرار بگیرد و موجب شکل گیری پدیده ای به نام "فست فشن" شود؛  پدیده ای که نشان از مصرف گرایی داشت. 

 صنعت فشن با مصرف بیش از اندازه برای متریالِ کارها، شناخته می شود، اما فست فشن این نوع مصرف را وارد مرحله ی جدیدی کرد. اما چه کسی می توانست زرق و برق دهه 90 را انکار کند؟ زمانی که مردم در شرایط پس از جنگ سرد به سر می بردند، چه کسی می توانست از این زیبایی در دل وضعیت خاکستری حرفی نزند؟

اوج شکوفایی رسانه در دهه 90 میلادی

از مهم ترین ویژگی های دهه 90 میلادی، شکوفایی و اوج گیری "رسانه" بود. در واقع رسانه پدیده ای است که در زمان های دور شکل گرفته است و تاثیر زیادی بر اذهان عمومی و همین طور شکل گیری فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها داشت؛ اما رسانه در دهه 90، با اوج گیری هنر "ویدیو" همزمان شد و به همین دلیل در صدر اتفاقات تاثیر گذار تاریخ قرار گرفت.

 شکل تبلیغات و عرضه محصولات به طور کامل دگرگون شد. هنر، با رسانه ترکیب شد و Fashion Film این بار به دور از تبلیغ صرف، کار خود را ادامه داد. فشن فیلم تا قبل از این سال ها به عنوان تیزرهای تبلیغاتی شناخته می شد، اما ناگهان روایت و قصه پردازی، وارد این فیلم ها شد. رسانه نقش مهم و تاثیرگذاری در فشن دهه 90 ایفا می کرد و به آن سرعت می بخشید. در آن زمان سوپر مدل ها تبدیل به بازیگرانی حرفه ای شده بودند. دنیا رو به دیجیتالی شدن می رفت و زرق و برق این دنیای دیجیتالی چشم همه را ربوده بود. مفهوم Transmodern  آرام آرام خود را جا انداخت. قدم گذاشتن در ماورای این تصاویر مجازی، دنیایی ناشناخته، شاید تنها راه نجات بشریت از وضعیت ساکن زمانه. این نگاه خود را در فشن و نوع لباس پوشیدن افراد نشان داد. لباس ها و اکسسوارهایی از دل دنیایی دیگر... چیزی شبیه به همان نگاه آینده نگرانه فشن دهه 60 میلادی و حتی فراتر از آن... این بار با آینده و مفهوم "فضا" طرف نیستیم. دنیایی در دل پیکسل ها و نویزهای تصاویر ویدیویی که بعدها در قرن 21 کامل تر شد. 

 اینجاست که شاید بتوانیم دلیل ظهور فست فشن را بیشتر درک کنیم!! در این دوره، به واسطه "ویدیو" مفهومِ سرعت، بیشتر مطرح شد. دوربین های عکاسی و فیلمبرداری به دلیل دیجیتالی شدن، در دسترس همه قرار گرفت و تنها با فشار دادن یک دکمه یک فریم عکس می گرفتند و کار، برای همه آسان شده بود. دیگر نیازی به آن ابزارهای عکاسی سنگین و نگاتیوهای گران قیمت نبود. این مفهوم سرعت، باعث شد که دیگر طراحان، زمان زیادی برای طراحی پرجزییات و لباس های باشکوه نگذارند. تنها کافی بود با سرعت زیادی طراحی شوند تا در رسانه ها به سرعت تبلیغ شوند و به تولید برسند.